Türk Edebiyatında İlkler konu başlıklı yazımızda ilk öyküler, ilk romanlar, ilk tiyatrolar ve daha fazlasını bulacaksınız.
İçindekiler
İlk Hikâyeler (Öyküler):
1. İlk Hikâye Örneği: Letâif-i Rivayat, Ahmet Mithat Efendi -1870
2. Batılı Anlamda İlk Hikâye Denemesi: Küçük Şeyler, Sami Paşazade Sezai – 1892
İlk Romanlar:
1. İlk Çeviri Roman: Tercüme-i Telemak (Fenelon), Yusuf Kâmil Paşa
2. İlk Yerli Roman Denemesi: Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat, Şemsettin Sami
3. İlk Edebî Roman: İntibah, Namık Kemal
4. İlk Realist Roman Denemesi: Araba Sevdası, Recaizade Mahmut Ekrem
5. İlk Köy Romanı Denemesi: Karabibik, Nabizade Nazım
6. İlk Psikolojik Roman : Zehra, Nabizade Nazım
7. İlk Psikolojik Roman: Eylül, Mehmet Rauf
8. Batı Tekniğine Uygun İlk Realist Roman: Mai ve Siyah, Halit Ziya Uşaklıgil
9. İlk natüralist ve tezli roman: Zehra, Nabizade Nazım
10. İlk Tarihî Roman Denemesi: Yeniçeriler, Ahmet Mithat Efendi
11- İlk Tarihî Roman Örneği: Cezmi, Namık Kemal
12. İlk Kadın Romancımız: Fatma Aliye Hanım
13. İlk polisiye roman: Esrar-ı Cinayet, Ahmet Mithat Efendi
14. Kurtuluş Savaşını Doğrudan İşleyen Romanımız: Ateşten Gömlek – Halide Edip Adıvar
İlk Tiyatrolar:
1. Sahnelenen İlk Tiyatro Eseri: Vatan Yahut Silistre -Namık Kemal
2. İlk Tiyatro Eseri: Şair Evlenmesi, Şinasi
3. Heceyle Yazılan İlk Manzum Tiyatro Eseri: Nesteren, Abdülhak Hamit Tarhan
4. İlk Uyarlama Tiyatro Eserinin Yazarı: Ahmet Vefik Paşa
5. Edebiyatımızda Epik Tiyatronun Kurucusu: Haldun Taner
6. Hece ile Yazılan ilk Manzum Tiyatro Örneği: Binnaz – Yusuf Ziya Ortaç
7. İlk Epik Tiyatro örneği: Keşanlı Ali Destanı- Haldun Taner
İlk Şiirler:
1. Fransızca’dan İlk Şiir Çevirileri Yapan ve İlk Folklor İncelemesi Çalışmaları Yapan Sanatçı: Şinasi
2. İlk Şiir Antolojisi: Harabat, Ziya Paşa
3. İlk Mensur Şiir Örnekleri – Mensur Şiirler – Halit Ziya Uşaklıgil
4. Edebiyatımızda İlk Kafiyesiz Şiir Denemesi-Validem – Abdulhak Hamit Tarhan
5. İlk Köy Şiiri Örneği – Köylü Kızların Şarkısı – Muallim Naci
6. Edebiyatımızda ilk Çocuk Şiiri Örnekleri – Şermin -Tevfik Fikret
7. İlk Pastoral Şiir Örneği – Sahra – Abdulhak Hamit Tahran
8. Aruzu Türkçe’ye Uyarlayan İlk Şair – Tevfik Fikret
9. Tasavvuf Edebiyatının Kurucusu ve Bu Yönde şiirler Yazan İlk Şair – Hoca Ahmet Yesevi
10. Bilinen İlk Türk Şair – Aprınçor Tigin
11. Bilinen ilk Türk Yazar -Yollug Tigin
12. Edebiyatımızda Aruzla Yazılan İlk Eser: Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hacib
13. İlk Hamse Sahibi: Ali Şir Nevaî
14. İlk Divan Şairimiz – Hoca Dehhanî
15. İlk Didaktik Eser Örneği – Kutadgu Bilig – Yusuf Has Hacib
İlk Gazeteler:
1. Edebiyatımızda İlk Özel Gazeteyi Çıkaran, Noktalama İşaretlerini İlk Kullanan Sanatçı: Şinasi
2. İlk Resmî Türkçe Gazete: Takvim-i Vakayi – 1831
3. İlk Yarı Resmi Türkçe Gazete: Ceride-i Havadis -1832
4. İlk Özel Türkçe Gazete : Tercüman-ı Ahval – 1860
Edebiyatımızdaki Diğer İlkler:
1. Edebiyatımızda İlk Fabl Örneği: Harnam, Şeyhî
2- Edebiyatımızda Batılı Anlamda İlk Fabl Örneği: Eşek İle Tilki Hikâyesi, Şinasi
3. İlk Makale Örneği: Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi, Şinasi – 1860
4. İlk Eleştiri Örneği: Namık Kemal – 1866
5. Edebiyatımızdaki En Önemli Gezi Yazısı Örneği:Seyahatname, Evliya Çelebi
6. Edebiyatımızda Günlük Terimini İlk Kullanan yazar: Falih Rıfkı Atay
7. İlk tezkire : Mecalisü’n-Nefais, Ali Şir Nevaî
8. Anadolu Sahasında Yazılan İlk Tezkire: Heşt Behişt, Edirneli Sehî Bey
9. İlk Söylev (Nutuk): Göktürk Yazıtları (Orhun Abideleri)
10. İslâmî Dönem Türk Edebiyatı İlk Yazılı Eser : Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hacib
11. Edebiyatımızda İlk Mesnevi Örneği: Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hacib
12. Edebiyatımızda İlk Siyasetname Örneği: Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hacib
13. Batı Etkisindeki Türk Edebiyatında Bilinçli İlk Temsilcisi: Şinasi
14. Edebiyatımızdaki İlk Atasözleri Derlemesi: Durub-ı Emsal-i Osmaniye, Şinasi
15. İlk Bibliyografya: Keşfu’z-Zünun, Kâtip Çelebi
16. İlk Hatıra Kitabı: Babürnâme, Babürşah – 16.yy.
17. İlk Mizah Dergisi: Diyojen, Teodor Kasap
18. İlk Edebî Bildiriyi Yayımlayan Topluluk – Fecr-i Ati Topluluğu
19. İlk Yazılı Edebî Metin ve Türk Adının Geçtiği İlk Metin – Göktürk Yazıtları
20. Türk Dilinin İlk Sözlüğü ve İlk Dilbilgisi Kitabı -Divanü Lügati’t-Türk – Kâşgarlı Mahmut
21. İlk Türkçe Sözlük – Kamus-ı Türkî – Şemsettin Sami
22. İlk Edebiyat Tarihçimiz – Abdulhalim Memduh Efendi
23. Batılı Anlamda İlk Edebiyat Tarihçimiz – Mehmet Fuat Köprülü
24. Türkçe’nin İlk Dilbilgisi Kitabı – Sarf-ı Türkî – Süleyman Paşa
25. İlk Alfabemiz – Göktürk Alfabesi
26. Edebiyatımızda Milli Edebiyatın Açılmasına öncülük eden – Mehmet Emin Yurdakul
27. İlk Türk Destanı – Alp Er Tunga Destanı
28. Süslü Nesrin İlk Temsilcisi – Sinan Paşa
29. Dilde Sadeleşmeyi Savunan ilk Yayın Organı – Genç Kalemler
30. Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Kurulan ilk Edebî Topluluk – Yedi Meşaleciler
31. Edebiyatımızda Yayımlanan ilk Ortak Kitap – Yedi Meşale
32. Edebiyatımızda Yayımlanan İkinci Ortak Kitap – Garip
33. İlk Röportaj örneği – Rüya – Ziya Paşa
34. İlk Dergi örneği – Mecmua-ı Fünun – Münif Paşa-1861
35. Batılı anlamda İlk Günlük Örneği- Seyahat Jurnali- Direktör Ali Bey
36. Türkî-i Basit Akımının Öncüsü – Aydınlı Visali -15.y.y.
37. Türkî-i Basit Akımının En güçlü Temsilcileri – Edirneli Nazmi ve Tatavlalı Mahremi
39. Sebk-i Hindi Akımının En Güçlü Temsilcisi – Şeyh Galip-18.yy.
40. İlk fıkra yazarımız- Ahmet Rasim
- İlk alfabemiz: Göktürk Alfabesi
- İlk yazılı eser ve Türk adının geçtiği ilk Türkçe metin: Orhun Abideleri
- İlk Türk yazarı: Yolluğ Tigin
- Bilinen ilk Türk şairi : Aprınçur Tigin
- İlk mesnevi, Türkçe yazılan ilk kitap, ilk siyasetnâme, ilk didaktik şiir örneğimiz ve aruzla yazılan ilk eserimiz: Kutadgu Bilig – Yusuf Has Hacip
- İlk Türk dili sözlüğü : Divan-ı Lügati’t Türk – Kaşgarlı Mahmut
- İlk Türkçe sözlük: Şemsettin Sami – Kamus-ı Türki
- İlk Tezkire (biyografik eser) : Mecalisü’n Nefais – Ali Şir Nevâi
- İlk hamse yazarı: Ali Şir Nevai
- İlk hatıra kitabı : Babürşah /Babürname
- İlk seyahatname : MİR’ATÜL MEMALİK / SEYDİ ALİ REİS
- Tasavvuf konulu ilk şiirler ve tekke şiirinin babası : Divan- ı Hikmet Hoca Ahmet Yesevi
- Fabl türü ilk eser: Harnâme – Şeyhi
- İlk Türk destanı :Alp Er Tunga Destanı
- Dünyanın bilinen ilk destanı: Sümerlerin Gılgamış Destanı
- Dünyanın halen yaşayan, en büyük ve ilk Müslüman Türk Destanı:
Kırgızların Manas Destanı - İlk divan şairi: Hoca Dehhani
- Şarkı nazım şeklini oluşturan: NEDİM
- Divan Edebiyatında mahallileşme akımının temsilcisi: Nedim
- Süslü nesrin ilk temsilcisi: Sinan Paşa
- İlk bibliyografya: Keşfü’z Zünun /Katip Çelebi
- İlk tarih ve coğrafya ansiklopedisi: Kamus’ul Âlam
- Dünya Edebiyatında ilk önemli roman örneği Cervantes’in Don Kişot adlı eseridir.
- İlk ROMAN çevirisi: Yusuf Kamil Paşa / Fenelon’dan Telemak /1859
- Şiire ilk kez müstakil ad koyan şair: ŞİNASİ
- İlk yerli roman: Şemsettin Sami / Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat 1872
- İlk edebi roman: İntibah / Namık Kemal 1876
- İlk tarihi roman : Namık Kemal / Cezmi , A. Mithat / Yeniçeri
- İlk köy romanı : Nabizade Nazım / Karabibik
- İlk realist roman : Recaizade Mahmut Ekrem / Araba Sevdası
- İlk psikolojik roman: Mehmet Rauf / Eylül
- İlk psikolojik roman denemesi: Zehra – Nabizâde Nazım
- İlk gerçekçi (realist) romancı Romanları ile Halit Ziya Uşaklıgil
- İlk kadın romancımız:Fatma Aliye Hanım – Muhaderat
- En başarılı psikolojik roman yazarımız: P.Safa / 9.Hariciye Koğuşu
- Kurtuluş savaşımızı doğrudan işleyen roman :Ateşten Gömlek
- İlk naturalist eserimizin yazarı Nabizâde Nazım / Zehra
- Batılı tekniğe uygun ilk roman : Halit Ziya Uşaklıgil / Aşk-ı Memnu
- Dünya edebiyatındaki ilk hikayeci ve eseri: Boccaio Decameron Öyküleri
- İlk öykü denemesi, Emin Nihat’ın Müsameretname adlı eseridir.
- İlk hikâye örneği: Letaif-i Rivayet Ahmet Mithat Efendi(Kıssadan Hisse)
- Batılı anlamda ilk hikayeler ( İlk Realist Hikayeler) : Sami Paşazade Sezai – Küçük Şeyler
- İlk tiyatro çevirileri: Ahmet Vefik Paşa – Moliere’den
- Batılı anlamda ilk tiyatro eseri : Şinasi – Şair Evlenmesi 1859
- İlk şiir çevirisi: Şinasi Tercüme – i Manzume adlı eseri
- İlk makale: Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi Şinasi
- Noktalama işaretlerini ilk kez kullanan, ilk Türk gazeteci: Şinasi
- Sahnelenen ilk tiyatro: Namık Kemal / Vatan Yahut Silistre
- İlk Atasözleri (Folklor) Kitabı :Şinasi /Durub-i Emsal-ı Osmaniye
- İlk resmi Türkçe gazete : Takvim –i Vakayi 1831
- İlk yarı resmi gazete : Ceride-i Havadis 1840
- İlk özel gazete : Tercüman-ı Ahval / Şinasi ile Agah Efendi 1860
- İlk pastoral şiir: A.Hamit Tarhan /Sahra
- İlk antolojisi: Ziya Paşa /Harabat
- Kafiyesiz ilk şiir: Abdulhak Hamid Tahran – Validem
- Aruzla ilk manzum tiyatro eseri yazan : A.Hamit / Eşber veya Sardanapal
- Heceyle yazılan ilk manzum tiyatro eseri: A.Hamit / Nesteren
- İlk mensur şiir örneklerini veren : Halit Ziya
- Şiirde ilk defa Türk kelimesini kullanan :Mehmet Emin Yurdakul
- İlk eleştiri, (batılı anlamda ilk eleştiri): Tahrib-i Harabat, Renan
Müdafaanamesi Namık Kemal - İlk özdeyiş örneklerini veren: Ali Bey / Lehçet’ül Hakayık
- İlk mizah dergisi: Diyojen /Teodor Kasap
- İlk fıkra yazarı: Ahmet Rasim
- Batılı anlamda ilk hatıra : Namık Kemal – Magosa Hatıları
- Batılı anlamda ilk gezi yazıları: Ahmet Mithat – Avrupa’da Bir Cevelan
- İlk edebi bildiriyi yayımlayan topluluk: Fecr-i Ati
- İlk Edebiyat tarihçimiz: Abdulhalim Memduh Efendi
- Batı anlayışındaki ilk edebiyat tarihçimiz: Fuat Köprülü
- Türkçe’nin ilk dil bilgisi kitabı: Süleyman Paşa / Sarf-ı Türki
- Edebiyatımızda objektif eleştirinin nasıl olacağını ilk açıklayan: R. Mahmut Ekrem
- Edebiyatımızdaki milli dönemin açılmasına öncülük eden: Mehmet Emin Yurdakul
- Konuşma diliyle yazılmış ilk hikayenin yazarı: Ömer Seyfettin
- İlk köy şiiri: Muallim Naci / Köylü Kızların Şarkısı
- Bizde epik tiyatro türünün kurucusu: Haldun Taner
- Edebiyat kelimesini bizde ilk kullanan: Şinasi
- Komedi türünün ilk büyük ustası: Aristofanas
- Trajedi türünün ilk büyük ustası: Aiskylos
- Deneme türünün kurucusu: Montaigne
- Hikayede gerçek anlamda ilk kez Anadolu’yu işleyen: Refik Halit Karay
- İlk çocuk şiirlerini yazan: Tevfik Fikret / Şermin
- Dilde sadeleşmeyi savunan ilk yayın organı: Genç Kalemler
